recenzja „Never Look Away”: Lucy Lawless reżyseruje generyczny dokument o nieustraszonym reporterze wojennym

Podobnie jak większość dziennikarzy pracujących za kamerą, Margaret Moth nigdy nie była powszechnie znaną osobą, mimo że przez dwie dekady pracowała dla CNN w strefach wojennych na całym świecie. Żaden widz nie zgadłby, jak ujawnia Lucy Lawless w Never Look Away, że dramatyczny wygląd Moth pasował do burzliwych wydarzeń z jej życia. Miała ciężki, gotycki eyeliner i kolczaste, kruczoczarne włosy, a także wielu kochanków, dokądkolwiek się udała. Jako kamerzystka na początku lat 90. relacjonowała wojny od Zatoki Perskiej po Tbilisi w Gruzji. Montaż w sekwencji napisów początkowych pokazuje, jak brutalne były te wydarzenia, w scenach pełnych eksplozji i przerażonych cywilów biegnących ulicami. W 1992 roku została postrzelona przez snajpera w Sarajewie, tracąc część szczęki, ale wyzdrowiała i kontynuowała pracę reporterską prawie do śmierci na raka w 2010 roku.

Ale pomimo wszystkich fajerwerków, które przeżyła Moth, Never Look Away jest bardziej ogólnym hołdem dla nieustraszonego korespondenta niż satysfakcjonującym portretem wyjątkowo niespokojnej jednostki. „Nigdy w pełni nie zrozumiałem, co w niej siedziało”, mówi jeden z jej kolegów, były reporter CNN Stefano Kotsonis, a nierozwiązana zagadka osobowości Moth pozostawia lukę w dokumencie.

Lawless, reżyserując swój pierwszy film, nie spieszy się i cofa do najbardziej odkrywczych i wyrazistych elementów historii. Zaczyna się od kochanków i kolegów rozmawiających o Moth, przeplatanych kolejnymi filmami z wojny. Możemy założyć, że materiał został nakręcony przez Motha, ale pozostaje nam zgadywać, czy niektóre z nich nie zostały nakręcone przez niego. Jednym z głównych rozmówców jest Jeff Russi, który rozpoczął romans z Moth, gdy miał 17 lat, a ona była po trzydziestce, relacjonując dla lokalnej stacji w Houston po przeprowadzce z rodzinnej Nowej Zelandii. „Robiliśmy kwas w każdy weekend” – mówi Russi. Filmy i zdjęcia pokazują Moth w jej mieszkaniu, siedzącą palącą fajkę lub tańczącą w kaftanie, obraz kogoś szukającego uwagi.

Komentarze Kotsonisa i innych kolegów, w tym Christiane Amanpour, oddają hołd jej odwadze i wytrwałości w uzyskiwaniu najlepszych, zbliżonych obrazów niebezpieczeństwa, ale ich komentarze mogą odnosić się do wielu reporterów i fotoreporterów. „Wojna była ostatecznym narkotykiem” – mówi Russi. A gdy znajome sceny wojny przelatują obok (zmontowane płynnie, ale bez większej jasności narracyjnej), dokument nieumyślnie przypomina nam, jak przyzwyczajeni mogą być widzowie do takich obrazów. Nic w pierwszych 40 minutach tego niespełna 90-minutowego filmu nie sugeruje, co było tak wyjątkowe lub inne w Moth lub jej pracy.

W końcu film ląduje na czymś: przerażającym szkicu, który Moth narysował jako dziecko, czarnymi kredkami przedstawiającymi dzieci w szafach, które przywołują na myśl Edwarda Muncha w jego najmroczniejszych czasach. Pojawia się trójka rodzeństwa Motha, mówiąc o tym, jak ich rodzice ich bili, ale ich krótkie uwagi rodzą tylko więcej pytań, pozostawiając nas do zastanowienia się, czego nie powiedzieli, a może nie mogli się zmusić do powiedzenia.

W końcu dowiadujemy się od Russi, jak Moth wymyśliła siebie, zmieniając imię z Margaret Wilson na Margaret Gipsy Moth, farbując swoje blond włosy na czarno. Wszystkie te informacje przydałyby się w przeciągającej się pierwszej części filmu. Rzuca przynajmniej trochę światła na jej autodestrukcyjne impulsy, w tym długi, obsesyjny romans z francuskim uzależnionym od heroiny.

Dokument nabiera tempa, gdy dociera do najbardziej dramatycznego i tragicznego momentu w życiu Moth. Zespół projektowy Lawlessa stworzył dioramę „alei snajperów”, ulicy, na której zastrzelono Motha. Jest to skuteczny trójwymiarowy model, ponieważ jest niesamowicie pusty, skupiony na białej furgonetce, w której znajdowała się Moth z trzema kolegami, w tym Kotsonisem. Przypomina sobie, że słyszał jej krzyk, gdy została postrzelona i widział ją trzymającą rękę przy twarzy. Nie był świadomy, że w rzeczywistości trzymała szczękę w miejscu i że straciła część języka.

Film staje się wtedy bardziej dynamiczny, ale nie z upiornych powodów. Lawless w końcu pokazuje więcej Moth i kim była. Jest wideo z jej wczesnym etapem rekonwalescencji, niektóre z nich są trudne do oglądania. Jej twarz jest zszyta i ledwo jest w stanie mówić, ale jest zdeterminowana, by wrócić do pracy. Inny film pokazuje ją wiele lat później, po tym jak kolejne operacje poprawiły jej twarz. Jej mowa jest nadal upośledzona, ale rozumiemy ją, gdy mówi, wyraźnie w czasie teraźniejszym: „Żyję pełnią życia”

Inne niedawne, dobre filmy poruszały podobny materiał i nigdy nie zyskały uwagi, na jaką zasługiwały, w tym dokument o kobietach fotoreporterkach (m.in. Moth), No Ordinary Life i dramat A Private War (2018) z Rosamund Pike w roli Marie Colvin, zabitej podczas reportażu w Syrii. Mimo całego swojego szczerego celu, Never Look Away jest mniej znaczącym dodatkiem do tej kategorii.