’Tetris’ Review: Taron Egerton w fascynującej historii o pochodzeniu z gry wideo, która mogła być czymś więcej

Gdzieś po drodze w flotylli Jona S. Bairda i przekonującym fabularyzowanym spojrzeniu na wynalezienie Tetrisa, zapominasz, że oglądasz film o grze wideo. Pościgi samochodowe, farsowe sceny negocjacji i wycieczka po salach konferencyjnych z lat 80. na całym świecie sprawiają, że Tetris, który miał premierę na SXSW i pojawi się na antenie Apple TV+ pod koniec marca, to coś więcej niż zwykła origin story. Baird (Stan & Ollie) wykorzystuje zagmatwaną bitwę licencyjną wokół gry do stworzenia ram solidnego i momentami zabawnego dramatu o kapitalizmie, własności intelektualnej i widmie rozpadu Związku Radzieckiego. Tetris, dzięki chęci podjęcia tych tematów, rzeczywiście jest bardziej wciągający niż przeciętny film na streamingu, ale również sprawia, że chciałoby się, aby film poszedł dalej w eksploracji swojej ambiwalencji dotyczącej relacji między kreatywną ekspresją a chciwością.

Historia zaczyna się w latach 80. w Las Vegas, gdzie Henk Rogers (Taron Egerton), Holender wychowany w Nowym Jorku i mieszkający w Japonii, próbuje sprzedać swoją grę, Go, na konwencji. Jego wysiłki mające na celu przyciągnięcie przechodniów są, mówiąc wprost, nieudane. Henk nie tylko konkuruje z miastem i jego obietnicą bogactwa w postaci automatów do gier, ale stoi obok o wiele bardziej porywającej gry: Tetris. Spadające tetrimino, które muszą być obracane i przerzucane, aby stworzyć kompletną linię, skradły nawet jego sprzedawczynię, która przepłynęła do następnej stacji i nigdy nie wróciła.

Jak każdy dobry biznesmen, Henk wścibski bada konkurencję. To, co znajduje zaledwie kilka stóp dalej, to wciągająca gra logiczna, zachwycająca kompozycja wielobarwnych bloków. Impulsywnie kupuje prawa do komputera i arcade w Japonii (posunięcie, które niezdarnie racjonalizuje swojemu zniecierpliwionemu dyrektorowi banku, granemu przez Ricka Yune).

Każdy, kto spotyka się z Tetrisem, czuje się jak Henk. Gra, wymyślona przez rosyjskiego inżyniera komputerowego i projektanta gier Aleksieja Pajitnowa (w tej roli Nikita Efremow) w 1984 roku, nie przypominała niczego, co było wówczas dostępne na rynku. Prosta estetyka i prosty cel (stworzenie pełnego rzędu, który następnie znika) przyciągnęły graczy. Krótki dreszczyk emocji związany z sukcesywnym rozwiązywaniem problemów sprawił, że nie mogli się oderwać.

W filmie dokumentalnym z 2004 roku Tetris: From Russia with Love, Pajitnov i galeria gadających głów przypisują powszechną popularność gry temu, że sięgnęła ona do bardziej kreatywnej części ludzkiej psychiki. Tetris inspirował do budowania czegoś; był, jak mówi Pajitnov w dokumencie, przesiąknięty „duchem konstruowania”

Podejrzewam, że czas również odegrał dużą rolę we wczesnym sukcesie gry. Tetris naruszył cyfrowe ściany żelaznej kurtyny, gdy Związek Radziecki był na skraju upadku. Gra zyskała rozgłos w Rosji, a następnie w pozostałych krajach sowieckich, zanim jej licencja została przejęta przez Roberta Steina (w tej roli Toby Jones), sprytnego biznesmena, który stworzył rynek z tandetnych przejęć licencji. To połączyło, choć w niewielkim stopniu, ludzi na całym świecie z miejscem, którego nauczono ich się bać.

Tetris sprawnie przedstawia tę historię w początkowych momentach, poprzez narrację głosową Henka i eksponowanie sprzedaży jego menedżerowi bankowemu. Baird jest jednak bardziej zainteresowany dziwacznymi wydarzeniami, które sprawiły, że gra odniosła międzynarodowy sukces, a jej twórca otrzymał kredyt. Poprzez skrócenie początkowej części historii powstania gry, film spycha interesujące pytania dotyczące jej podziemnej dystrybucji (Pajitnov kopiował ją dla przyjaciół, którzy kopiowali ją dla innych przyjaciół, itd.) na margines.

Podejście Bairda jest podobne do podejścia Davida Finchera w The Social Network , innym filmie, który wykorzystuje przedłużającą się batalię prawną, by sformułować pytania dotyczące chciwości i kapitalizmu. Podobnie jak wcześniejszy film, Tetris, ze swoją ponurą paletą wizualną, groźną ścieżką dźwiękową i nerwowymi kątami kamery, gra jak thriller. Baird dodaje jednak smaczki, które ratują film przed cynizmem, przede wszystkim 16-bitowe animowane przerywniki wprowadzające postacie jako graczy, rozdziały jako poziomy i wykorzystujące „The Final Countdown” Europy jako motyw muzyczny.

Scenariusz Noah Pinka daje nam wystarczająco solidne podstawy, by zrozumieć motywy każdej z postaci, ale nie na tyle, by nie czuli się oni czasem jak awatary. Henk Egertona, grany ze szczerą głupotą, staje się symbolem prawości i uczciwości. Bardziej niż na licencji na dystrybucję zależy mu na tym, by Aleksy Efremov, z którym próbuje się zaprzyjaźnić, otrzymał kredyt i tantiemy. Pozostali biznesmeni, jak Robert (Jones) i miliarder Maxwells (Roger Allam gra cieniastego patriarchę Roberta, a Anthony Boyle to jego cienkoskóry syn, Kevin), nie mogliby się przejmować wynalazcą.

Kiedy Henk ląduje w Rosji, odkrywa system niesympatyczny dla jego zachodnich ideałów i jeszcze więcej sępów. Nikolai Belikov (Oleg Stefan), dyrektor firmy Alexeya, którego motywacja sprowadza się do uzyskania najlepszego interesu dla Związku Radzieckiego, a przynajmniej tak twierdzi. Z kolei skorumpowany oficer KGB Walentin Trifonow (Igor Grabuzow) chce zapewnić sobie bezpieczeństwo osobiste przed upadkiem obecnego reżimu. W miarę jak biznesmeni zjeżdżają się do Rosji (nie wiedząc o sobie nawzajem), stawka staje się coraz wyższa, a absurdalność ich sytuacji coraz bardziej oczywista, co tworzy zabawny ciąg wydarzeń. Desperackie próby przebicia się nawzajem prowadzą każdego z nich do dzikich scenariuszy, a żrąca mieszanka pieniędzy i władzy w rozpadającym się Związku Radzieckim staje się coraz bardziej oczywista.

W miarę jak Tetris zmierza ku końcowi, film stawia kolejne pytania o własność intelektualną, kapitał i o to, kto traci, gdy chciwość staje ponad wszystko. Jest też próba rozwinięcia wątku przyjaźni Henka i Alexeya – obaj jedzą serdeczną kolację i wychodzą na tańce – choć nie wypada to tak zgrabnie, jak fabuła dotycząca licencji, z jej bardziej naturalnymi zwrotami akcji.

W triumfalnym zakończeniu filmu kryją się ślady bardziej prowokacyjnej tezy o geopolitycznym krajobrazie, w którym narodził się Tetris. Kto był prawdziwym zwycięzcą i przegranym w tej niebezpiecznej bitwie licencyjnej rozgrywającej się na tle zmieniającego się porządku świata? Przy utworze Pet Shop Boys „Opportunities” – piosence przesiąkniętej ironią – grającej przy napisach końcowych, zatęskniłem za filmem, który opierałby się na złożoności w takim samym stopniu, jak na czystej przyjemności.