recenzja 'Perska wersja’: Dramat o matce i córce obejmujący dekady, kontynenty i kultury

Powracając do Sundance, gdzie jej debiutancki film Okoliczności miał premierę w 2011 roku, irańsko-amerykańska pisarka i reżyserka Maryam Keshavarz bierze udział w Konkursie Dramatycznym USA z przyciągającym tłumy quasi-autobiograficznym komediodramatem The Persian Version.

Wielopokoleniowa opowieść rodzinna, która obejmuje około 60 lat, dwa kontynenty i różne kultury, od tradycyjnych rodzin muzułmańskich po odmieńców z Nowego Jorku, ta żywa, sympatyczna, choć nieco na wyrost, praca przykuwa uwagę widza łamiącymi czwartą ścianę monologami, żartobliwymi grafikami objaśniającymi i mocno zchoreografowanymi numerami tanecznymi do starych amerykańskich i irańskich piosenek pop. Na czele rozbudowanego zespołu stoi Layla Mohammadi grająca alter ego reżyserki – Leilę oraz Niousha Noor w roli jej matki-emigrantki Shirin. W sposób charakterystyczny dla klasycznego melodramatu, bohaterowie ścierają się ze sobą, ale pod koniec uczą się wzajemnie szanować, po tym jak w dłuższych retrospekcjach ujawniane są ich tajemnice.

Czas teraźniejszy filmu jest gdzieś na początku lat 2000, jego locus Brooklyn, centrum Manhattanu i Jersey City, gdzie główna bohaterka i czasami narrator Leila dorastała z Shirin za matkę, lekarz Ali Reza (Bijan Daneshmand) za ojca i ośmiu starszych braci. Ta gromadka rodzeństwa zostaje szybko, w skrócie przedstawiona, ale od początku jest jasne, że ich funkcją jest bycie czymś w rodzaju bełkoczącego chóru łagodnie bufonowatych chłopców.

Choć w szkole była gwiazdą, dwudziestokilkuletnia Leila dąży do tego, by zostać filmowcem. To jednostronne skupienie na karierze już zniszczyło jej krótkie małżeństwo z Eleną (Mia Foo), pozostawiając Leilę wolną, by cieszyć się bezstresowymi przygodami. Na przykład, uprawia seks z Maxmilianem (Tom Byrne), angielskim aktorem grającym w Nowym Jorku tytułową rolę w Hedwig and the Angry Inch, po imprezie z okazji Halloween, na której on był ubrany w swój sceniczny kostium drag, a ona w skąpe, ale odkrywcze „burka-kini”

Ale ich tryst prowadzi do nieoczekiwanych konsekwencji, które niezręcznie przynieść Max w rodzinnej fałdzie wokół tego samego czasu wszyscy z niepokojem czeka na Ali Reza odzyskać po przeszczepie serca. Ten kryzys zdrowotny przynosi wielu braci z powrotem do domu, aby pomóc utrzymać zegarek w szpitalu z Shirin, podczas gdy Leila głównie pozostaje w domu, aby gotować dla jej babci Mamanjoon (Bella Ward), zachwycający biddy, który lubi tańczyć z wnuczką i jest postrzegany często doradzając jej w retrospekcjach mieć seks analny z mężczyznami, aby zachować jej błonę dziewiczą do małżeństwa. Nieznaczna wzmianka Mamanjoon o rodzinnym skandalu z udziałem rodziców Leili w Iranie, zanim wyemigrowali, wzbudza ciekawość młodej kobiety.

Stopniowo film przenosi uwagę z Leili na Shirin, a my widzimy winiety wyjaśniające, jak, zawsze mistrzyni wielozadaniowości, zdobyła GED i licencję pośrednika nieruchomości jednocześnie, aby przynieść dodatkowy dochód. Będąc z natury czarodziejką w biznesie, Shirin doskonale radziła sobie w sprzedaży i pomogła stworzyć dzielnicę Little India w New Jersey dzięki swojej bystrości w obsłudze klientów-imigrantów. Okazuje się jednak, że przez cały ten czas prześladowała ją trauma z przeszłości, która rozgrywa się w scenach z udziałem nastoletniej Shirin (debiutujący aktor Kamand Shafiesabet, prawdziwe odkrycie), mającej zaledwie 13 lat, kiedy wychodzi za mąż za Alego Rezę (Shervin Alenabi) i przenosi się do jego wioski.

Film został nakręcony w Turcji; Keshavarz wyjaśnia w oświadczeniu reżysera, że po ostatnim filmie fabularnym, który tam nakręciła, zabroniono jej powrotu do Iranu. Sceny w języku farsi, z ich tanecznymi numerami i ostrym humorem, bardzo różnią się od filmów irańskich twórców, które zwykliśmy oglądać. Choć Keshavavo przyznaje się do ucisku kobiet w kulturze oraz do ciężaru tradycji (zdjęcia do tego filmu zakończyły się tuż przed protestami Mahsy Amini przeciwko prawom dotyczącym hidżabów i policji obyczajowej), nie ma tu powolnego tempa, samozadowolenia, które jest endemiczne w dziełach wielkich irańskich twórców. Od czasu do czasu Keshavarz pozwala, by komedia była nieco zbyt szeroka – na przykład w scenie finałowej, w której praktycznie wszyscy w filmie zostają stłoczeni w sali szpitalnej na raz – ale nawet wtedy trudno oprzeć się zaraźliwej, gazowanej energii filmu.