39. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Santa Barbara dobiegł końca w niedzielę, ale jedna z jego najważniejszych atrakcji miała miejsce trzy dni wcześniej, wraz z ostatnim z hołdów dla filmowców, które służą jako kręgosłup festiwalu.
W czwartkowy wieczór, w historycznym, 2000-osobowym Arlington Theatre w Santa Barbara, weteran sceny i ekranu Jeffrey Wright – nominowany do Oscara po raz pierwszy w swojej prawie 30-letniej karierze filmowej, za główną rolę w Cord Jefferson American Fiction, dramacie o rasie w Ameryce – został uhonorowany festiwalową nagrodą Montecito Award po głęboko angażującej, retrospektywnej rozmowie z dyrektorem wykonawczym SBIFF i zagorzałym wielbicielem Wrighta Rogerem Durlingiem .
58-letni Wright mówił o tym, że był wychowywany przez matkę i ciotkę i nigdy tak naprawdę nie myślał o aktorstwie, dopóki nie dostał się do Amherst College, gdzie zaczął zakochiwać się w tym rzemiośle (i porzucił pomysł pójścia na studia prawnicze). Następnie zaoferowano mu pełne stypendium w NYU Tisch, co doprowadziło go do przeprowadzki do Nowego Jorku, ale po zaledwie dwóch miesiącach rzucił szkołę, aby wziąć udział w sztuce Lorraine Hansberry, uznając, że doświadczenie w świecie rzeczywistym jest ważniejsze.
Po siedmiu latach pracy głównie w teatrze (w tym w John Houseman’s repertory company), z kilkoma małymi rolami filmowymi w międzyczasie, Wright dostał przełomową rolę Belize, gejowskiej pielęgniarki, w George C. Wolfe’s Broadway produkcja Tony Kushner’s landmark play Angels in America. „To właśnie tam przydał się mój dyplom z nauk politycznych”, zastanawiał się Wright, zauważając, że spektakl „był idealnym połączeniem moich zainteresowań.”
Co ciekawe, tego samego dnia, w którym złożył wypowiedzenie w Angels, Wright usłyszał o Basquiat, który miał stać się debiutem reżyserskim Juliana Schnabela i pierwszym dużym filmem Wrighta. Po przesłuchaniu do drugoplanowej roli Benny’ego, którą ostatecznie zagrał Benicio Del Toro, Wright został obsadzony w roli tytułowego artysty, Jean-Michel Basquiat, i rzucił się na głęboką wodę, malując przez wiele miesięcy w studiu Schnabela. Teraz, 28 lat później, Wright postrzega Basquiat i American Fiction jako „łączniki” (A Schnabel, w gratulacyjnym wideo, ujawnił, że Basquiat zostanie wkrótce wydany na Blu-ray przez Criterion Collection – w czerni i bieli!)
Inni wielcy filmowcy zaczęli go szukać. Wystąpił w Ang Lee Ride the Devil i John Singleton Shaft (zastępując Johna Leguizamo w roli dominikańskiego dilera narkotyków, do której nauczył się akcentu spędzając sporo czasu w Washington Heights w Nowym Jorku, jak powiedział). A potem Mike Nichols zadzwonił, obsadzając Wrighta w limitowanej adaptacji serialu HBO z 2003 roku Anioły w Ameryce w tej samej roli, którą grał na scenie dekadę wcześniej. (Żaden inny aktor z broadwayowskiej produkcji nie został poproszony o powtórzenie swoich ról) Wright mówi, że odegranie tej roli na ekranie było zupełnie innym przedsięwzięciem – nie tylko dlatego, że kręcił swoją rolę w ciągu dnia, a następnie spędzał noce na Broadwayu w Topdog/Underdog – i cieszył się z możliwości wygłoszenia jednej szczególnie wspaniałej przemowy, gdy jego postać opiekowała się Alem Pacino Royem Cohnem.
W ciągu ostatnich 20 lat Wright, w dużej mierze z własnego wyboru, nie pracował tak dużo jak wcześniej. Ale nadal udało mu się żonglować wieloma mniejszymi rolami w dużych franczyzach filmowych, w tym Jamesa Bonda (trzy filmy jako agent CIA Felix Leiter, u boku Daniela Craiga, z którym pracował nad Inwazją, kiedy Craig został obsadzony); Głodowe Igrzyska i Batman (scenariusz do The Batman z 2022 roku przypominał mu filmy z lat 70-tych); dwa przełomowe seriale dramatyczne HBO, Boardwalk Empire i Westworld (który, jak mówi, „nauczył mnie wydajnej pracy” i „pod wieloma względami jest dokumentem”); oraz dwa Wes Anderson filmy (ostatnio Asteroid City z 2023 roku, w którym wygłasza wzniosłą, perfekcyjną mowę, która została uchwycona w jednym ujęciu).
Jednak od czasu do czasu Wright przyjmuje główne role, które dają mu więcej okazji do przypomnienia ludziom, jak bardzo jest utalentowany. Należą do nich Cadillac Records z 2008 roku, w którym zagrał muzyka Muddy’ego Watersa; OG z 2018 roku, w którym zagrał więźnia, a który został nakręcony w prawdziwym więzieniu i wystąpił obok prawdziwych więźniów; a zwłaszcza American Fiction, pełnometrażowy debiut reżyserski Jeffersona. „Satyra, wszystkie te rzeczy były świetne” – wyjaśnił Wright. „Ale dla mnie najważniejsza jest rodzina. To właśnie mnie przyciągnęło. Ponieważ właśnie takie życie prowadziłem, gdy dostałem scenariusz” Rzeczywiście, podobnie jak jego bohater w filmie Monk, Wright niedawno opiekował się swoją podupadającą matką, która kiedyś opiekowała się nim – „W pewnym sensie byłem tym facetem przez jakiś czas” – powiedział – a film pomógł mu pogodzić się z tym, przez co przeszedł: „Nakręcenie tego filmu było dla mnie częścią odbudowy.”
Durling, który wykonał mistrzowską robotę kontekstualizując karierę Wrighta i sprawiając, że Wright poczuł się na tyle komfortowo, by się otworzyć, następnie przekazał postępowanie Wrightowi American Fiction współgwiazda John Ortiz. Ten ostatni powiedział, że był wielbicielem Wrighta od lat, szczególnie w nowojorskiej społeczności teatralnej, i marzył o współpracy z nim przez 27 lat, zanim dostał rolę agenta literackiego Monka. Nazywając ten występ „życiową szansą”, a Wrighta „moim artystycznym bratem”, wręczył Wrightowi, który był wyraźnie poruszony, festiwalową statuetkę.